Co-mmunicatie

In de nieuwe werkelijkheid ontstaan bijzondere communicatievormen. De voorgeschreven fysieke afstand leidt niet automatisch tot het vergroten of het verkleinen van de intermenselijke verbinding. Er ontstaat wel een nieuwe zichtbare dynamiek en je komt soms curieuze gedaanteverwisselingen tegen van onze communicatiepraktijken.

De etymologie van het woord ‘communicatie’ is even eenvoudig als treffend. Het woord stamt uit het Latijn. Opmerkelijk is dat zowel ‘communicatio’ (‘mededeling’) als ‘communicare’ (delen, gezamenlijk maken) de oorsprong van dit begrip weergeven. Ook klinkt er het welwillende ‘communis’ ( ‘het gemeenschappelijke’, ‘de taak voor de gemeenschap’) door in het woord dat bij sommigen een twinkeling in de ogen en bij anderen een acute allergische reactie veroorzaken.

Personal space

Hoe dan ook, communicatie impliceert het creëeren van iets wat gedeeld en gemeenschappelijk is. Hoe doen we dat in de anderhalvemetersamenleving?

Tijdens mijn dagelijkse wandelingen, bijvoorkeur alleen of met manlief, maak ik interessante taferelen mee. Rituele dansjes om elkaar te ontwijken op de smalle polderwegen. Twee vriendinnen die verantwoord aan twee kanten van de weg lopen en elkaar met een luide stem over hun cyclus informeren. Al het verkeer dat zich tussen die vriendinnen moeten wringen: auto’s, fietsers, hardlopers en andere verantwoord wandelende vriendinnen incluis. Met een boogje eromheen, achter elkaar, zigzaggend of niet-ademend voorbij sprintend.

En de onwrikbaren onder ons, natuurlijk, die gewoon hun weg vervolgen zonder acht te slaan op de zich in alle bochten wringende passerende medeburgers. Opvallend genoeg, zijn dit vaak wat oudere echtparen die blijkbaar moeite hebben om van elkaars zijde te wijken na al die jaren samen. Ze blijven steevast naast elkaar fietsen hoe smal dat landweggetje ook is. Ah ja, gelukkig kan ik ook door de berm rennen, een extra workout is goed voor mijn conditie.

Persoonlijk kost het mij alertheid om mijn afgebakende ruimte van 9m2 overal mee naar toe te nemen. Ik heb er een vierkant van gemaakt maar als ik een gemoedelijke cirkel om me heen zou tekenen, zou mijn aanwezigheid de wereld maar 7m2 kosten. Betrek je er anderen bij (want van die anderen moet je tenslotte afstand houden) dan neem je maar 2,25m2 in beslag van het kostbare landschap. Ook hier boek je een gemeenschappelijke winst.

Houston, can you hear me?

Hoe communiceer je daar, in die beschikbare ruimte? Het valt mij op dat een neutrale blik en een blij-afwezige gezichtsuitdrukking plaats hebben gemaakt voor grofweg twee soorten reacties als je je medemensen tegenkomt in het wild. Je blik kruist de blik van een voorbijganger en er gaat een klein lichtje aan. Je ziet de twinkeling in de ogen en een subtiele bemoedigende glimlach die zegt: joh, wij zitten allemaal in dat schuitje, houd moed. Na de glimlachuitwisseling volg ik mijn weg verder, met een nieuw minuscuul vlindertje ergens in de buurt van mijn hart.

De tweede soort communicatie noem ik Corona-interactie: bezorgd met een bijna afwerende lichaamshouding, pas versnellend, in de kraag van een jas of en sjaal wegduikend en de blik afwendend op het moment dat de afstand zich zichtbaar verkleint. Al passerend, merk ik dat ik ook mijn pas versnel en soms onbewust het gedrag van de passant in kwestie spiegel. Opnieuw realiseer ik me dan hoe kwetsbaar wij zijn onder de dreigende grijze wolken. Hoe zal het ons vergaan: met de gezondheid en welzijn van ons en onze naasten, het werk, de toekomst?